Braket Nedir?
Braket (diş teli) diş ve çene problemlerine bağlı yaşanan çapraşıklarının, eğriliklerinin düzeltilmesi amacıyla kullanılan tıbbi diş materyalidir. Braketler ile dişler kısa ve uzun sürede değişiklik göstermekle beraber, hizalı bir şekilde sıralanmaktadır.
Braketler, metal veya seramik malzemelerden yapılmış küçük plakalardır ve her dişin üzerine yapıştırılır. Braketler, tellerle bağlantılıdır ve tel sistemi, dişleri doğru konumuna çekmek için gergin bir şekilde ayarlanabilir. Ayrıca renkli lastik bantlarla da desteklenebilir. Bu bantlar, braketlerin üzerine takılır ve farklı renklerde olabilir. Renkli bantlar, özellikle çocukların dişlerindeki tedavi sırasında popülerdir ve seçim yapabilecekleri birçok renk vardır.
Braketlerin kullanımı, dişlerin düzenlenmesinde oldukça etkilidir. Ancak, braketlerin takılması ve tel sistemlerinin ayarlanması, bazı hastalar için rahatsızlık yaratabilir. Ayrıca, diş fırçalamak ve diş aralarını temizlemek için daha fazla çaba gerektirebilir. Bu nedenle, diş hekiminiz, uygun tedavi yöntemini belirlemek için size danışacaktır.
Braket Seçimi Nasıl Yapılmalıdır?
Braket tipleri değişse de tedavide amaçlanan şey ağız ve diş yapısını sağlıklı istenen yapıya geri kazanmaktır. Birbirlerinden tedavi sonucu açısından farklılık göstermemekle beraber tedavi sürecinde kişinin diş bozukluk şekline göre bazı braket tiplerini kullanıp kullanmaması hekimi tarafından önerilebilir.
Örneğin çok fazla sigara, çay ve kahve kullanan birinin estetik braket kullanımı çok doğru olmayabilir. Tedaviye şehir dışından gelen ve randevu sıklığını daha azaltabilmek için kapaklı braket sistemleri hekimiz tarafından önerilebilir.
Genellikle her tip bozukluk için her tip braket kullanılmakla birlikte kişiye özel bazı durumlarda seçimi hekiminizin yönlendirmesine göre yapmanızda fayda olacaktır.
Estetik braketler geçmişte telle arasındaki sürtünme miktarı fazla olduğu için tedaviyi geciktirir görüşü hakimdi, ancak günümüzde kullanılan estetik braket tipleri gerek yapısal özellikleri gerekse fiziksel özellikleriyle en az sürtünmeyle çalışarak tedavide herhangi bir zaman farkının oluşmasına sebep olmamaktadır.
Genel olarak çocuk yaşlarda yapılan tedavilerde metal, erişkin kişilerde porselen (beyaz) teller kullanılmaktadır. Bazı basit diş yamukluklarının tedavisinde invisalign ya da orthoclear denen şeffaf plak tedavisi de yapılabilir.
Braket (Diş Teli) Çeşitleri
Ortodontik tedavi gören kişiler, yaşları, bozuklukların şiddeti ve tedavi süresi gibi farklı etkenlere bağlı olarak, kullanacakları tedavi aygıtını seçebilmektedirler.
Günümüzde sıklıkla kullanılan sabit aygıtı metal braketlerdir. Bunlar allerji yapmayan saf çelik ya da titanyum karışımından üretilirler ve dişlerin üzerine yapıştırılarak sabit biçimde kullanılırlar. Bu braket çeşidi kolay kullanılan, kolay temizlenen ve oldukça sağlam olan apareylerdir ve bu özelliklerinden dolayı çocuklarda sıklıkla kullanılır.
Seramik Braket
Ortodontik tedaviye ileri yaşta başlayan kişiler ise genellikle şeffaf ve beyaz braketler istemektedir. Bunlara porselen ya da şeffaf tel denir. Bu sistemde braketler beyaz ya da şeffaftır, içinden geçen tel ise bazen metal rengi, bazen de beyaz olabilir. Günümüzde erişkin hastalarda hem sağlamlık hem maliyet hem de kullanım kolaylığı açısından en çok tercih edilen yöntem budur.
Linguel Braket
Diş tellerinin hiç görünmemesini isteyen bazı kişiler için sunulan bir başka yöntem de lingual ortodontidir. Bu yöntemde braketler dişlerin iç taraflarına yapıştırılır, böylece teller hiç bir zaman görünmez. Her yöntemin kendine özel avantajları ve dezavantajları vardır. Lingual ortodontideki dezavantaj, konuşma zorluğu, temizleme zorluğu ve maliyettir.
Çocuklarda dişsel ve iskeletsel bozuklukların düzeltilmesinde hareketli aygıtlar da kullanılabilir. Bu aygıtlar, genellikle 16-18 saat takılarak kullanılır ve ortopedik sorunların tedavisinde de kullanılır. Ortopedik sorunlar denince, akla genellikle alt çenenin çok önde ya da çok geride olduğu durumlar gelir. Bunlara ilave olarak ön dişlerin ısırma sırasında tam kapanmaması da ortopedik bir sorundur. Bu tarz sorunlar büyüme gelişmenin devam ettiği çocukluk çağında daha kolay tedavi edilebilir. Ortopedik sorunlar çocukluk çağında tedavi edilmezse ileride ortognatik cerrahi denen ameliyat yöntemiyle tedavi edilir.
Braket Bakımı
Braketlerin düzenli bir şekilde bakımı, güvenli ve verimli bir şekilde çalışmalarını sağlamak için oldukça önemlidir. Braket bakımının bazı adımları şunlardır:
- Diş fırçası veya yumuşak bir diş temizleme fırçası ile braketlerin üzerindeki gıda kalıntılarını temizleyin.
- Su ve tuz karışımıyla gargara yapın veya özel bir ağız gargarası kullanın.
- Diş hekiminizin tavsiye ettiği şekilde diş ipi kullanarak diş aralarını temizleyin.
- Yumuşak kıllı bir diş fırçası kullanarak dişlerinizi fırçalayın.
- Yumuşak gıda tüketerek braketlerin zarar görmesini önleyin.
- Diş hekiminizin belirlediği periyotlarda kontrollerinizi yaptırın ve gerekirse braketleri ayarlatın.
Bu adımların yanı sıra, diş hekiminizin size özel tavsiyeleri de olabilir. Bu nedenle, diş hekiminizin önerilerine uymak önemlidir.
Braketlerin takılması ve ayarlanması, ortodontik tedavi sürecinin başlangıcında ve sırasında düzenli olarak yapılır. İşte braketlerin nasıl takıldığı ve ne sıklıkla ayarlandığına dair bilgiler:
1. Braketlerin Takılması:
- Braketler, diş yüzeyine yapıştırılarak veya bağlanarak takılır. Bu işlem öncesinde dişlerin temizlenmesi ve kurutulması gerekebilir.
- Braketler, özel bir yapıştırıcı veya metal bağlantılar kullanılarak dişlere yerleştirilir.
- Her diş için bir braket bulunur ve dişlerin düzeltilmesi gereken bölgelere göre braketler sıralanır.
2. Tellerin Takılması:
- Braketler takıldıktan sonra, teller braketlerin üzerinden geçirilir.
- Teller, braketlerin farklı parçalarına veya halkalara bağlanarak dişlere uygulanan kuvveti kontrol eder.
3. İlk Ayarlamalar:
- Braketlerin ve tellerin takılmasından sonra, birkaç hafta veya ay sonra ilk ayarlamalar yapılır.
- İlk ayarlamalarda teller sıkılaştırılır veya gevşetilir, böylece dişler üzerinde gerekli kuvvetler oluşturulur.
- İlk ayarlamalar, dişlerin hareketine başlama sürecini işaretler.
4. Düzenli Kontroller ve Ayarlamalar:
- Diş hekimi veya ortodontist, tedavi süreci boyunca düzenli olarak hastayı gözden geçirir.
- Braketlerin ve tellerin ayarları belirli aralıklarla düzenlenir. Ayarlamalar, dişlerin doğru pozisyonlarına yönlendirilmesini sağlar.
- Ayarlamalar sırasında teller değiştirilebilir veya teller üzerine lastik elastik bantlar eklenerek kuvvetler ayarlanır.
- Ayarlamalar ayrıca renk değişiklikleri veya özel istekler için de kullanılabilir.
Ortodontik tedavi süresi boyunca, braketler ve teller düzenli olarak ayarlandıkça dişlerin düzeltilmesi ve hizalanması devam eder. Ayarlamaların sıklığı, tedavinin karmaşıklığına ve hastanın yanıtına bağlı olarak değişebilir, genellikle her 4 ila 8 haftada bir yapılır. Düzenli kontroller, tedavi planının ilerlemesini izlemek ve gerektiğinde ayarlamaları yapmak için kritik öneme sahiptir.
Geleneksel metal braketlerle şeffaf braketler arasında birkaç önemli fark bulunmaktadır. İşte bu iki braket türünün temel farkları:
Geleneksel Metal Braketler:
Malzeme: Geleneksel metal braketler paslanmaz çelikten yapılır. Bu braketler, dayanıklıdır ve uzun ömürlüdür.
Görünürlük: Metal braketler diş yüzeyinde belirgin bir şekilde görünürler. Bu nedenle daha belirgin bir görünüme sahiptirler.
Renk Seçenekleri: Bazı hastalar, metal braketlerin lastik elastik bantlarının rengini seçerek braketlerini kişiselleştirebilirler.
Ayarlamalar: Metal braketler düzenli olarak ayarlandığında, teller ve braketler arasındaki kuvvetin kontrol edilmesi daha kolaydır.
Dayanıklılık: Metal braketler dayanıklıdır ve çiğneme işlevini iyileştirmek için kullanılabilir.
Şeffaf Braketler:
Malzeme: Şeffaf braketler genellikle seramik veya polikarbonattan yapılır. Bu malzemeler, daha estetik bir görünüm sunar.
Görünürlük: Şeffaf braketler, geleneksel metal braketlere göre daha az belirgindir ve diş yüzeyine daha iyi karışır.
Renk Seçenekleri: Şeffaf braketlerin renk seçenekleri sınırlıdır ve genellikle diş rengi ile uyumlu olurlar.
Ayarlamalar: Şeffaf braketlerin ayarlamaları geleneksel metal braketlere göre daha hassas bir şekilde yapılmalıdır.
Görünürlük İsteği: Estetik bir tercihe sahip olan hastalar, şeffaf braketleri geleneksel metal braketlere tercih edebilirler.
Her iki braket türünün kendine göre avantajları ve dezavantajları vardır. Metal braketler daha dayanıklıdır ve daha geniş bir renk seçeneği sunar, ancak daha belirgindirler. Şeffaf braketler daha az belirgin ve estetik olarak daha çekici olabilir, ancak malzemeleri daha kırılgandır ve bakım gerektirebilir. Braket türünü seçerken, hastanın estetik tercihleri, tedavi ihtiyacı ve bütçesi göz önünde bulundurulmalıdır. Bu nedenle, bir ortodontist ile görüşmek ve ihtiyaca uygun bir tedavi planı oluşturmak önemlidir.
Diş teli takmak genellikle ağrılı bir deneyim değildir, ancak bazı rahatsızlıklar ve hassasiyetler yaşanabilir. İşte diş teli takmanın genel olarak nasıl bir deneyim olduğuna dair bilgiler:
Braketlerin Yapıştırılması: Braketlerin dişlere yapıştırılması işlemi genellikle ağrısızdır. Diş hekiminiz önce dişleri temizler ve kurular, ardından yapıştırıcıyı braketlerin altına sürer ve braketleri dişlere yerleştirir. Bu işlem sırasında ağrı veya rahatsızlık hissetmezsiniz.
Tellerin Takılması: Tellerin diş telleri ile braketler arasına yerleştirilmesi de genellikle ağrısızdır. Tellere dokunmak veya yerleştirmek sırasında herhangi bir kesici veya sivri nesne kullanılmaz.
İlk Birkaç Gün: Diş teli takıldıktan sonra, ilk birkaç gün boyunca dişlerde hafif bir hassasiyet veya rahatsızlık hissi olabilir. Bu, dişlerin ve çevre dokunun yeni düzenlemelere alışmaya çalıştığı bir dönemdir. Ağrı değil, daha çok bir rahatsızlık hissidir.
Ajustmanlar: Düzenli olarak yapılan tellerin ve braketlerin ayarlamaları sırasında, diş hekimi telleri sıkılaştırabilir veya gevşetebilir. Bu ayarlamalar, dişlerde kısa süreli hafif rahatsızlığa neden olabilir.
Yumuşak Diyet: İlk günlerde veya ayarlamalar sonrası rahatsızlık hissi yaşanıyorsa, yumuşak yiyecekler tercih edilmelidir. Sıcak veya soğuk hassasiyeti yaşanıyorsa, yiyeceklerin sıcaklığına dikkat edilmelidir.
Ağrı Kesiciler: Diş hekiminizin önerdiği veya reçete ettiği ağrı kesicileri kullanabilirsiniz, ancak genellikle bu ilaçlara ihtiyaç duyulmaz.
Ağrı veya rahatsızlık hissi kişiden kişiye değişebilir. Bazı insanlar diş tellerini takarken veya ayarlamalar sırasında neredeyse hiç rahatsızlık hissetmezken, diğerleri daha fazla hassasiyet yaşayabilirler. Tedavi süresi boyunca bu rahatsızlık genellikle azalır ve hastalar daha sonra bu deneyimi çoğunlukla olumlu bir sonuç için değerli bir adım olarak görürler. Eğer ağrı veya rahatsızlık sürekli veya şiddetliyse, bu durumu diş hekiminize bildirmeniz önemlidir, çünkü bu tür sorunlar tedavi planınızın revize edilmesini gerektirebilir.
Ortodontik tedavi sırasında, diş teli veya braketlerle bazı yiyeceklerden kaçınmak önemlidir. Bu yiyecekler, braketlere veya tellere zarar verebilir, tellerin kopmasına veya braketlerin yerinden çıkmasına neden olabilir veya ağız içinde rahatsızlık yaratabilir. İşte ortodontik tedavi sırasında kaçınılması gereken yiyeceklerden bazıları:
Sert ve Sıcak Yiyecekler: Sert şekerlemeler, dondurma, sert krakerler veya cips gibi sert yiyecekler, braketlere veya tellere zarar verebilir. Ayrıca aşırı sıcak yiyecekler de tellere zarar verebilir.
Yapışkan ve Şekerli Yiyecekler: Şekerli sakız, şekerlemeler, karamel veya şekerli içecekler gibi yapışkan ve şekerli yiyecekler, braketlerin etrafında kolayca kalabilir ve çürük riskini artırabilir.
Sert Meyve ve Sebzeler: Elma, havuç veya hindistancevizi gibi sert meyve ve sebzeleri kesmeden yemek, tellere veya braketlere zarar verebilir. Bu yiyeceklerin dilimlenmesi veya doğranması daha iyidir.
Kemikli Etler: Kemikli etler, braketlerin veya tellerin kopmasına neden olabilir. Bu nedenle kemikli etleri kemirmekten kaçının.
Tutkal ve Yapıştırıcı İçeren Yiyecekler: Bazı yiyeceklerdeki yapışkan maddeler braketlerin yapıştırıcısını çözebilir veya tellere yapışabilir.
Dondurulmuş Meyveler ve Buz Küpleri: Dondurulmuş meyveler veya buz küpleri, braketlerin veya tellerin üzerine fazla baskı yapabilir ve zarar verebilir.
Cips ve Patlamış Mısır: Aşırı sert veya gevrek yiyecekler, braketlere veya tellere zarar verebilir.
Çikolata Kaplı Şekerlemeler: Çikolata kaplı şekerlemeler, braketlerin üzerinde yapışabilir ve temizlemesi zor olabilir.
Asitli İçecekler: Kola, gazlı içecekler ve asitli içecekler diş minesini zayıflatabilir ve çürüklere yol açabilir.
Sigara ve Tütün Ürünleri: Diş teli tedavisi sırasında sigara içmek veya tütün ürünleri kullanmak, diş ve diş eti sağlığını olumsuz etkileyebilir ve tedaviyi daha zor hale getirebilir.
